Torsa 16

16. Raja Mangalahang dohot angka hahana

Adong ma najolo sada halak, na morgoar Tuan Morsanghapbadiri, pitu do anahna. Humurang do porbuaton ni Tuan Morsanghap i ndang sadia panamotan. Dung magodang daging ni anahna na pitu i, disuru amana ma nasida tu tombah pauli hau asa tole nasida paulihon jabu. Alai didok nasida ma, ‘’Denggan ma i tutu amang, tapauli ma sada bagasta asa adong ingananta. Piga dan ma i paulionta, nasai torop hita!’’ ninna anah sihahaan. ‘’Antong tuhor ma tangke dohot jarmang, pinarose ma dohot balanjo.’’

Asa dung rade sude ulaulanasida i, borhat ma nasida diboan nasida ma dahanon 24 solup. Alai dung nania leleng nasida na mordalan i, maradian ma nasida di sada adian na morgoar Nanggalasa. Andorang di na maradian i nasida, diruji nasida ma torop ni hau sipaulionnasida i, digotapi ma hadudu rujirujina. Dung dibilang torop ni hau sipaulion i, morlangan ma nasida, didok ma, ‘’Tung ise ma na hum pauli hau nasai torop ? Nda magopu ma holiholi papunguhon i?’’ angka ninna nasida be ma huhut ma dihao ganup nasida uluna sian dele ni rohana.

Andorang di na sai mangetongi torop ni hau i nasida, diida nasida ma habang sada haporgundong, dilelenasida ma hapor i, laos dapotsa. Lam hohar ma hapor diida nasida, lam manggogo ma nasida mangalelei, sai ima dipaulaulanasida ganup ari. Suda ma balanjo diporgogohonnasida tu hapor i, ia hau sipaulion matua so marujung. Tolu ngombas nasida mulimuli tu huta mangalap balanjo holan porgogo morsihapor do dibahennasida. Nunga suda hapor dibuatnasida, suda ma dohot balanjo. Ala ni i tuat ma nasida tungkan rura ni adian i mandapothon batang aeh na bolon i asa disi nasida morhusari mangalap gogo.

Andorang dina hundul nasida di lambung ni batang aeh i di atas ni sampuran i, ro ma hata ni sihahaan tu anggina i songon on, ‘’Boti ma i ale anggia, nunga pungu hita napitu di son, masipaboa sanghapna ma hita jolo manang ise do sian hita na pitu porsanghap na dumenggan.’’ Jadi ditolopi angka anggina i ma hata ni hahana i, didok anggina i ma, ‘’ Antong ho ma jolo ale hahang doli paboahon sanghapmu dohot pangidoanmu asa hubotohami,’’ angka ninna anggina i ma. Dipaboa sihahaan i sanghap pangidoanna songon on, ‘’Ianggo pangidoanhu nian, ale anggia, songonon nian ro iba sian halojaon, naeng ma nian adong namasak di huta danbirbir na ginaor dapoton palambok ateate ala naung hasanghasang ateateniba binahen ni las ni ari,’’ i ma didok.

‘’Ba ia ho ale sianggian, dia ma pangidoanmu?’’ Jadi ro ma lausna, ‘’Aut adong ma nian bulung gadong na ginaor, tung dampor ma i nian panganon ro sian halojaonniba i.’’

‘’Ba ia ho paitolu, dia ma pangidoanmu?’’ Jadi ro ma alusna, ‘’Aut adong ma nian sijunghot rap dohot gadonghau dapoton paro ijur; holpuholpu ma ninna gadonghau, ngaltokngaltok ma ninna sijunghot, sombusombu roha ni ipon mangharati.’’

‘’Ba ia ho ale paiopat, dia do pangidoanmu?’’ Dung i didok ma mangalusi, ‘’Tuak na pang do nian aut adong dapoton inumon, sombu ma nian uasniba bahenonna, tole daging manggisal.’’

‘’Ba ia pangidoanmu ale pailima, dia do dohononnmu?’’ Ro ma alusna, ‘’Aut adong ma nian tubis na niigaran dapoton paro ijur jadi laga ma iba mangan horhononna; ai sai paetpaet do ijur na ro sian halojaon.’’

‘’Beha ia ho paionom, dia do pangidoanmu?’’ Jadi ninna ma mangalusi, ‘’Aut ni adong ma nian dapoton indahan na baribari denggan ma i nian uraon jala tau do i bahen ubat daon ni ateate,’’ ninna.

‘’Ba ia ho ale siampudan, dia ma sanghapmu dohot pangidoanmu?’’ Dung i didok ma mangalusi, ‘’Marsak do rohangku umbege pangidoanmu na onom. Ai luhut pangidoanmuna i ima pangidoan ni hatoban, ndang adong agi ise hamu porpangidoan natama, ndang songoni pangidoan ni anak ni raja. Anggo pangidoanku sian Ompunta Debata, anggiat ma nian diporsauthon i jala dijalo tondi! Sai sanghapon do di iba nauli; ai mindinginding do songon hudon panaohan pangidoan ni hajolmaon on. Na sangap i tupa do lea, jala na lea i tupa do gabe sangap. Asa anggo pangidoanku nian on do, Aut adong ma nian dua jolmangku jala ganup nian nadua i morruma, morsopo, jala gok barana i horbo; mormas di rumba nian jala moruma sitalapang. Tang nian hatobanniba gabe pangoloiniba. Pitu bus nian torop ni na hurajai, sonang dohot panghilalaan. i ma anggo pangidoanku sian Debata. Asa tangi bege ma i ale Ompung! Sai porsauthon ma pangidoanhi!’’

Jadi dung dibege angka hahanai sanghap ni angina Si Mangalahang i, didok nasida ma, ‘’Niaup ma ba Si Mangalahang on, ai disanghap i do na so tarporsansa.’’

‘’Jadi disoronasida ma angginasida i, didabu ma ibana tu sampuran i asa mate. Dung i muli ma nasida. Di na mandapothon bahal ni hutanasida i sionom halah i, dibahen be ma nasida songon na mangangguhi mambahen sipaotooto tu amansida i asa unang didok amanasida i na niagonasida anggina i, angka didok be ma, ‘’Nunga mate Si Mangalahang! Tudia nama hami?’’ Umbege hamamate ni anah na i Tuan Morsanghap, mangangguhi ma ibana sian tos ni rohana ndang olo be ibana apulon ni angka anahna i ; ai i do anak hasudungan ni rohana.

Ianggo naniaup ondeng, sanghot ma ibana tu pulopulo na metmet na di tongatonga ni batang aeh i. Di pulo i ma ibana sadarina i mangalap gogo; ampapaga na tubu di pulo i ma dihangoluhon. Sian pulo i morlange ma Si Mangalahang tu bariba ni aeh i. Ala naung rapar i ibana, ndang margogo be dagingna, jadi peak ma ibana di gadugadu. Dung humosa ibana, manjurur ma ibana tu soposopo na di ladang i, tusi ma ibana bongot pahosahon dagingna na loja i; alai ndang diboto ibana manang halah dia do nampuna ladang i. Di na bongot tu sopo i Si Mangalahang, digora boru natuatua ma ibana songon on, ‘’Ise do ho ale amang na bongot tu sopo i?’’

Dung i ninna ma mangalusi, ‘’Ahu do on ale ompung. Anggo adong do asi ni rohamuna di ahu, ua lehon hamu ma jolo di ahu saotik sipanganon, anggiat mangolu ahu.’’

Jadi sian asi ni roha ni natuatua i mida baoa na ro i, dihobas ma sipanganon i panganonna. Dung ture sude, mangan ma ibana. Alai dung sun ibana mangan, ndada na botiboti be halalas ni roha ni Si Mangalahang di boru natuatua i, sai disiupsiup ma natuatua i sian las ni rohana, jala sai manghatai ma nasida dohot mortuturtutur. Dung na nia lelengnasida na morsinonangan i, ro ma hata ni Si Mangalahang manunghun natuatua i, manang dia do dalanna umbahen songoni pamolngit ni ladang i so ro halak tu si. Jadi didok natuatua i ma, ‘’Umbahen na holan ahu diida hamu di ladang on ala na mate do nuaeng raja nasumurung di huta, nunga 15 borngin lelengna laos so di tanom ala so haru ro anggina sian porjalangan. Inghon anggina i do ninna raja i mananom ibana. Nunga nian tibu laho pangalului; alai pangalului laos so niida, na niluluan pe laos so niida.’’

Dung i didok Si Mangalahang ma, ‘’Piga do huroha ale ompung, raja i sabutuha?’’ Jadi ninna ma mangalusi, ‘’ Na dua i do. Asa molo so ro angina i, tung na mambur do artana i guluton ni porsabutuhaonna.’’

‘’Piga do jolma ni raja i?’’ ninna Si Mangalahang manunghun. Dung i ro ma alusna, ‘’Dua do jolmana; ganop do i morhorbo di bara be jala morhatoban torop be. Masna pe dohot ringgitna tung na godang do; bagas dohot sopona holan na uli do, jala pitu bus do toropni na nirajaanna. Ndang adong na songon ibana di luat gomgomanna i taringot tu hasangapon.’’

Dipajojor natuatua i ma huhut ro di portubu ni raja i, jadi tanghas ma i sude diboto Si Mangalahang. Dung adong arga dua borngin Si Mangalahang rap dohot natuatua i, muli ma ibana, dipatomos ma rohana di sibahenonna pasauthon sanghap pangidoanna i andorang na pungu i nasida rap dohot angka hahana i di topi ni batang aeh di na morsanghap nauli i ibana agan pe nian halak na so tinandana sidapothononna i. Dung adong arga sambinodil nai holang ni Si Mangalahang sian huta hamatean ni raja na so tinandana i, dipungha ibana ma mangangguhi asa didok halah ibana do anggi ni raja namate i naung ro sian parjalanganna do ibana. Songonon ma didok di angguhangguhna i, ‘’Sai rap morobur ma hita ale rajanami tu toru ni situmandoh i! Panadingmi di ahu ale raja bolon amang natuatua! Marobur pe nian damang na morsinuan, so dapot be idaon ni simalolong ; aut na mangolu ho nian rajanami dapoton ni anggimu na ro sian sihadawan i sabam do nian rohangku disi ala adong dope ho jongjong tubu palilungan ni simalolong. Ai morobur pe nian amanta i tu toru ni situmandok i ndada ahu na matean ama disi, ho do. Ua rap morobur ma hita nian ale rajanami!’’

Sai i ma didok di angguhangguhna i. Dung nania leleng ni Si Mangalahang na mangangguhi i, diapul angka raja i ma ibana, didokma, ‘’Tinanom ma raja i ale rajanami, ai nunga ro ho. Ia leleng pe i so tu tano, hamu do napinaimaima. On pe aturhon hamu ma manang dia sibahenon laho mananom raja i. Ndada hita na biasan patureture ibana, ibana do na biasan patureture hita. On pe asi ma roha ni Debata di hita, hipas ma ho mangarajai hami dohot patureturehon angka natinadinghonna i! Sae ma i, tinanom ma raja i!’’

Dung i ditanomnasida ma bangke ni na mate i, dipantomi ma horbo dohot lombu baen boanna. Dung sun ditanom, ro be ma angka nasida mandoh hatana mangapul raja paningkii i, dipaingot ma ibana na so tupa mortois ni roha ibana moradophon angka hahana boru i.

Dung nania lelengna; dung tu tano raja i ro be ma angka parsabutuhaon ni raja namate i pabanghithon raja manoluk i gabe pangarajai di na pitu bius i dohot pahothon langkana tu tadingtadingan ni raja nahinan. Jadi sonang ma langkana mamarenta harajaon na pitu bius i. Ndang pola sadia leleng nari patindang juji ma raja i di lobuan na godang, jadi ro be ma halah manopot lobuanna i, ro ma dohot halak simandao morjuji di si. Diida ma di  si dohot hahana si onom halah namangaup ibana najolo. Dialo rajai ma hahana na onom halah i jala ditaluhon ma nasida. Alai dung soadong be gararnasida diboan raja i ma nasida tu huta jala dipambeanghon tu toru ni bagasna, disuru ma jolmana na dua i manarihon panganon nasida dohot mangalehon tu nasida morguru tu sanghap pangidoannasida najolo. Alai ndang adong manang ise sian jolmana na dua i naumboto lapatan ni i dohot manang ala ni aha umbahen dipatihhon raja i nasida mangalehon songon i tu natarbeang si onom halah i.

Alai di na sadari ditopoti raja i ma angka hahana na di beangan i jala disunghun ma nasida manang na mangolu dope natorasnasida. Jadi didok nasida ma, ‘’Na mangolu dope nian ale rajanami, alai anggo porniahapan na niaenasida tung sunghot ni hinabernit do, ai holan anah jea do hami luhut di ibana.’’ Alai didok raja i ma muse, ‘’Ua alap hamu ma natorasmuna i asa adong na patureture hamu di beangan on.’’

Dung i ninna nasida ma mangalusi, ‘’Ba beha ma pambahennami laho mangalap? Ai di beangan do patnami.’’ Jadi didok raja i ma mangalusi, ‘’Gaji hamu halah mangalap! Ahu pe mangalehon hepeng gaji ni pordalan alai ganda ni utang ni hamu na onom ma i.’’

Dung i disuru nasida ma naposo mangalap amanasida i. Jadi dung ro amana i diida raja i pintor dipadao do matana mangapusi iluna ; ai nunga diida dorun ni pangalahona. Ala ni i ditogihon ma ibana tu bagas, disalini ma ibana dilehon ma dohot sipanganon dohot bagas bahen ingananna.

Dung nania leleng ni Tuan Morsanghap di lambung ni raja i, dipatandahon ma dirina tu natorasna i. Songon on ma dibahen; Ditogihon ma natorasna i tu sada tombah na lingling unang diboto halah. Asa dung sahat nasida ro di tombah i, tangis ma raja i di jolo ni natorasna i huhut ma didok, ‘’Ahu do Si Mangalahang anakmi.’’

Dung dibege natuatua i hata i tarsonggot ma ibana ai dirimpu naung mate ibana tibu hape gabe morhasangapon godang do diida. Alai didok raja i ma, ‘’Unang ma tarsonggot rohamu ai ahu do anahmi na morgoar Si Lahang!’’ laos dipajojor raja i ma dalan ni porsorionna binahen ni hahana dung na morsanghap nauli i ibana. ‘’Nuaeng pe ale amang,’’ ninna raja i, ‘’unang hamu mabiar, husarihon pe sipanganonmuna dohot porabiton saleleng di ngolumu. Alai na so tupa paboaboaonmuna tu halah anahmuna ahu; holan tu Debata ma hamu morhuraja dohot tu tondim asa dipaleleng umurhu patureturehamu.

Dung sabam be rohanasida na manghatai i, muli ma nasida tu huta. Torang ari manogot i ditanggal ma hahana na onom halah i jala ditogihon nasida tu tombah asa dohot tu nasida dipatandahon dirina. Dung humosa nasida na pitu di tombah i, didok raja i ma hatana, ‘’Ahu do anggimuna Si Lahang na niaupmuna najolo ; alai pos ma rohamu ndada na naeng mamaloshon na roa nabinahenmuna i ahu tu hamu. Alai las ma rohamu ala dipatongon Debata tu ahu pinangido ni rohangku gabe dohot hamu nuaeng morsaulihon. Alai na so tupa paboaboaonmu tu halah holan tu Debata ma hamu morhuraja dohot tu tondimuna ai na pinatongon ni Debata do hasangapon on teanonta agan pe so hita hian nampunasa.’’ Dung sabam rohanasida na manghatai i, muli ma nasida jala dipangolihon ma ganup nasida.

Songon i ma pamaloson ni anah siampudan di na roa binahen ni hahana tu ibana, ndang manjujur, balik mordengganbasa.

Nienet sian: Guru Lukas Hutapea, “Torsa-Torsa Ni Halak Batak”, Departemen P&K, 1979,
Ultop a traditional pop gun made from bamboo

Leave a comment