Torsa 09

09. Raja Bagondangdiri rap dohot angka boruna

Adong ma najolo sada raja porumauma na morgoar Bagondangdiri; pitu do boruna. Tarbarita do raja i tu luat ni halak na pulik bus dibahen hapadotonna dohot morana. Dung i dina sadari pauli porlak ma raja i, porlak hasudungan ni roha, jonok di lambung ni hutana. Jadi disuani ma di porlak na i ragamragam suansuanan, disuan ma dohot gundur. Dung jumpang tingkini suansuananna i morporbue, diporbuehon gundurna i ma porbuena na suman tu rupa ni jolma, mortangan, morulu dohot morpat. Alai dung diida raja i porbue ni gundurna i, tarsonggot ma rohana ala so dung diida matana porbue ni suansuanan na suman songon i rupana. Sian songgot ni rohana i muli ma ibana jala dipaboa ma na masa diporlakna i tu jolmana.

Jadi didok nasida be ma, “Jea dia, porulian dia ma nuaeng patongonon ni Debata tu hita horhonon ni i?” ninna nasida be. Tole borngin na i mornipi ma raja i, diida ma dibagasan nipina ro sada baoa na uli na mandok tu ibana, “Unang pola songgot roham ale rajanami mida gundurmi, ai porulianmu do i sogot. Buat ma i jala boan tu bagasmu, jala bahen ma i hamulian ni borum, unang ganggu roham! Na puas do muse sian gundurmi sada anak nauli situtu, jala bahen ma goarna Raja Gundurdilalo.”

Torang ari morsogotna i songon na songgot ma rohana di nipina i jala didok ma, “Tung beha ma pambahen ni i tubu jolma sian porbue ni suansuanan?” ninna rohana di bagasan. Jadi dipaboa ma nipina i tu jolmana. Dung i didok jolamana i ma, “Nadenggan do lapatan ni nipimi. I pe beta ma taalap gundur i!”

Dialap nasida ma gundur i, jala dipekhon nasida ma tu pangumbari, paima bot ari.

Alai dung bot ari, ro ma sude boru ni raja i sian angka ulaonna. Dibuat raja i ma juhut hasampuran ni boruna dohot gundur mangihuthon hata ni nipi ni raja i. Dung ture sude sipanganon i, dijou raja i ma boruna na pitu i tu jolona asa disungkun manang ise sian nasida na olo mordongansaripehon gundur i. Dung pungu nasida na pitu, dihindat raja i ma gundur i jala dipeakhon tu jolona, jadi mangan ma nasida. Dung sun nasida mangan, didok raja i ma hatana tu angka boruna i songon on, “Ia nunga pungu hamu na pitu di son, ise do sian hamu na pitu na olo mardongansaripehon gundur na peak di jolongkon?”

Jadi sahata ma na onom halah i mandok, “Palias ma hatami ale amang! Dao ma i sian hami! Auphon ma tu aek gundurmi! Ndang pardulinami, tagonan ma hami langge unang singkoru; rahanan ma hami mate anggo tung gundur nama dongansaripenami sian mangolu!” Dung muntul raja i mangunung boruna na onom halah i, ro ma hatana tu boruna siampudan, i ma Si Langkuanipege songon on, “Beha do ia ho ale boru hasian? Olo do ho mangoloi podangku? Sotung songon pandok ni angka hahamon pandokmu.”

Jadi ninna i ma mangalusi, “Ama do ho ale amang, na umboto na patut sibahenonnmu tu hami angka anakhonmu; apala olo ho paguguthon na so sira, painimhon na so aek tu hami. Molo tarbahen do di roham gundur na peak di jolongkon pasonang rohangku, denggan, asal ma unang tubu hasusaan di pudi. Nang tar songon na suhar poda ni ama tu rohaniba, puneon do, asal ma manghorhon tu nadenggan di ujungna, ai namangoloi poda i do nadenggan,” ninna siampudan i.

“Olo da inang,” ninna amana i, “sai na mortua do boru namangoloi poda ni amana. On pe gabe ma dainang tubuan lakalak tubuan singkoru di dolok ni purbatua; sai tubu ma anakmu dohot borum dongan ni dainang sarimatua. Bintang na rumiris tu ombun na sumorop; anak pe riris boru pe antong torop.”

Jadi didok boru na i ma, “I ma tutu ale amang, sai turtu ma ninna anduhur tiotio ma ninna lote; sai dijangkon tondingku ma natama i sai unang ma muba unang mose!” Jadi dipasampur raja i ma boruna i tu gundur i.

Dung hot langka ni Silangkuanipege tu gundur i, manidingniding ma sionom halah mida anggina i ala gigi rohanasida. Ndang olo be nasida pasaorhon dirina tu anggina i. Ndada holan tu gundur i be nasida morsogoniroha nunga dohot tu jolma. Jadi morlungunlungun ma roha ni Si Langkuanipege ala na so morporsaoran i ibana dohot angka hahana i.

Dung i di na sadari laho ma na pitu halah i morbabo tu balian, alai dung ro di ladang i nasida, dipapulik nasida ma Si Langkuanipege dingkan toruan. Laos di ari nasadari i, ro ma sada dolidoli na uli situtu, ima Raja Gundurdilalo namapultak sian gundur i, ditingkir ma parbaboan ni angka paribanna i. Alai ndang adong agia ise sian na pitu halah i namananda manang ise baoa na ro i. Mamahe ma antong Raja Gundurdilalo i jala manghunduli hoda sibarabara hoda sibiribiri, sigagat emem na masak sipasiding eme na bibi, ima hoda pahean ni simatuana Raja Bagondangdiri.

Dung diida sionom halah baoa na ro i, hehe be ma nasida sian bogasna mandapothon baoa i tu gadugadu i huhut masisurduhon hajutna tu baoa i mangalehon napuran. Disigati dolidoli ma hajut ni ganu nasida jala dibuat napuranna, alai ndang dipangan. Alai dung so disi diidana hinaholongan ni rohana i, manaili ma ibana tardompak toruan, jadi dapot matana ma disi sada boruboru punjung morbabo. Disise ma paribanna sionom halah i songon on, “Ise do ia boruboru na punjung morbaboan?” Jadi didok nasida ma, “Aha ma siniseanmu disi da pariban? Jolma na burangso tubu do i, ndada siantoanta i. Di son ma hita manghatahata i!”

Dung i didok dolidoli i ma, “Tongka songon i pangkuling da boru ni rajanami! Unang maleahu rohamu mida ibana, atik tupa do morsangap i sogot,” ninna. Alai dialushon paribanna i ma, “Tung sian dia ma hasangapon ro pintaon ni jolma sa songon i? Gari jolma do dongansaripe ni jolma, gari so mura jumpang hasangapon, lam sisongon ibana ma pordongansaripegundur porbue ni suansuanan, lam morsangap? Dao ma i!” angka ninna nasida be. Jadi didok baoa na ro i ma, “Agia songon i, pangkulingan do ibana atik beha ma sogot dohononna iba na so moruhum jala na so anak ni raja. Loas hamu ma ahu jolo laho tusi satongkin!”

Jadi laho ma Raja Gundurdilalo, didapothon ma dongansaripena i; alai ndang ditanda boruboru i manang ise baoa na ro i. Ala ni i jumolo ma baoa i mamangkulingi boruboru i songon on, “Boasa ma songon na mauhom pangalahom ale inang porbabo? Ua hehe hamu jolo sain i, lehon hamu ahu jolo napuran i sangkababa!”

Dung i didok Si Langkuanipege ma, “Boasa ma ho mangido napuran sian ahu; pangidoanmu napuran, naung tumunggane do ahu ndada ala poso daginghu diida ho.”

Didok Sigundurdilalo ma mangalusi, “Natuatua do tu natuatua lehet masipangidoan; ahu pe naung natuatua do, tanda ni hatungganeon nama sipaimahononhu.”

“Molo i do hape, atik behama tung magigi hamu manjalo napuran sian ahu; molo naeng hamu mornapuran, indi do hajuthu na ditoruni saong i, hamu ma manjama!” Jadi didok Si Gundurdilalo ma, “Ndang sai ture da inang namangido i manjamai hajut ni porhajut. Hubuat annon godang, dohononmuna do papangan hatoban; ia otik hubuat, atik na maotikhu. Sai tumabo ma panganon na nilehon ni ina.” Burju roha ni Si Langkuanipege, disigat ma hajutna i jala dilehon ma napuran i tu baoa i. Dung dipangan napuran i, laho ma ibana muli, dibatak ma hodana i. Dung sahat ibana ro di huta, humalaput ma ibana mananggal paheanna i dohot pasuanghon tu pambuatna hian. Dung i disuruk ma bangkar ni gundur i andorang so diida halak. Onom ar lelengna sai dipatudutudhon ibana dirina tu ganup paribanna i mangasomi rohanasida. Alai anggo Si Langkuanipege sai parose rohana do nasa pahean na pinahe ni baoa na ro tu hauma i, suman tu pahean ni amana Raja Bagondangdiri. Ala ni i muba ma ringkot ni rohana manangkasi baoa na ro i, manang ise do i.

Tole papituarihon dionggopi ma baoa i di topi ni porgadongan dalan tu hauma sibaboanna i. Sintong ma tutu aropan ni rohana i, ai di sangsang ni ari mamolus ma Raja Gundurdilalo maningkir paribanna tu porbaboanna i. Dung salpu tu pudi Raja Gundurdilalo, moringkat ma Si Langkuanipege tu huta, dihindat ma gundurna i nunga neang, ndang dokdok be songon nasailaon. Dirosak ma bangkar ni gundur i, jala ditutung tu api, laos dijabu i ma ibana paima langka ni baoa na mamboan pahean ni amana i; ai tangkas ma diboto rohana disi i do dongansaripena i na sai mangidoi napuran i sian ibana di hauma i.

Sahat ma Si Gundurdilalo tu porbaboan ni sionom halah i, dibahen nasida ma pangalahonasida songon nasailaon mangambehon hajutna mangalehon napuran. Runtus do langkana i na sahali i, ndang songon nasailaon, ala so diida matana be disi jolmana i. Dung so disi diida poriban haholongan ni rohana i, dibatak ma hoda na i tu huta, ndang be dioloi tioptioponni poribanna sionom halah ibana. Mornida pangalaho i na onom halah i ditadinghon ma baboanna, laho ma nasida pungu paihutihut bogas ni hoda ni Si Gundurdilalo manang ro didia sohotna asa disoronasida baoa na uli i bahen dongansaripenasida. Sahat ma Si Gundurdilalo ro di huta, humalaput ma ibana pabara hoda ni simatuana jala ditanggali ma huhut pahean i sian dagingna dipasuang tu ingananna. Sai sip ma anggo Si Langkuanipege peberengbereng pangalaho ni dongansaripena i. Andorang momar mata ni Si Gundurdilalo mangalului bangkar ni gundurna i asa suruhonna nian, hehe ma Si Langkuanipege sian portabunianna i, disoro ma ibana huhut ma didok, “Tunduk ma ho ba anak ni rajanami! Ho do i hape ale siadopan, unang be bahen songon i pangalahon! Papatar ma dirim! Hundul ma ho dison asa mangalompa ahu. Anggo bangkar ingananmu nasailaon, idama indi nunga hututung.”

Jadi so ma Si Gundurdilalo, dihundulhon ma dirina di halangulu ni inganannasida i paima masak sipanganon.

Ndang dope masak sipanganon na nilompana i nunga ullom ro sian pintu angka hahana na paihutihut bogas ni hoda ni Si Gundurdilalo sahat ro di huta. Gabe diida nasida ma baoa napinaihutihutna i sian balian hundul di halangulu ni Si Langkuanipege, jala morhobasi anggina i didapot. Mornida i si onom halah, disarat nasida ma angginasida i laho mandabu ibana tu toru nian asa dinasida Si Gundurdilalo, baoa na uli i nahinagigian ni rohanasida nasailaon, angka didok be ma, “Boasa ma tung hum pahundul doli na tinongkean ni rohanami di halangulum?” Sundat ditopotho ulaonmu, asal paonggoponggop doli nahupairikirikhami! Maup ma ho sian bagas on! Gundur do dongansaripem porbue ni suansuanan ndada jolma na uli! Hami do nampuna raja bolon on!” angka ninna be huhut ma dijambutjambut anggina i laho mandabu tu toru sian bagas i. Mornida i Raja Gundurdilalo dipopang ma bada i paima ro simatuana manguhum angka porrohamago i.

Dung bot ari, ro ma raja i sian balian. Dialuhon Si Langkuanipege ma porniahapanna tu amana i taringot tu bernit ni natinaonna binahenni hahana sionom halah i laho manggulut dongansaripena i sian ibana, i ma Raja Gundurdilalo naung mapultak sian gundur i. Umbege i raja i, tarrimas ma ibana tu boruna si onom halah, ditangkupi ma nasida jala dipambeanghon ala panggunturionnasida i didok ma, “Taon hamu ma sori ni arimuna i! Mate di beangan on ma anggo hamu; ai naung tartulak do nadenggan sian hamu ala so manjalo hamu. Alai anggo Si Langkuanipege on sipasonangon ma ibana ala dioloi ajarhu; gabe ma ibana jala sarimatua patuluttuluton ni matamuna!”

Dung nania leleng nasida na di beangan i, sombasomba ma nasida tu amana i mangido asa dipalua nasida sian beangan i. “Jora ma hami tu joloan on so mangoloi podam!” angka ninna nasida be.

Umbege unduk dohot elehelehnasida i dioloi amana i ma pangidoan i, dipalua ma nasida. Hape dung malua masida sian beangan i, mangulahi mortuptup nasida mangalului dalan hamagoan ni angginasida i asa dinasida dongansaripe ni angginasida i. Dipabasar nasida na onom ma pangalahonasida tu anggina i asa unang mamoto rohana di tahinasida na jahat i.

Alai di na sadari laho ma Si Gurdurdilalo tu porjujian, jadi diparamothon ma jolmana i tu simatuana. Sian biar ni raja i mida boruna si onom halah ditabunihon ma Si Langkuanipege tu ladang. Dibahen ma pansapansana di sada hau nabolon, lehet dibahen morsopo. Tusi ma dibahen boruna i paima ro dongansaripena sian porjujian. Diboto si onom halak do portabunian ni anggina i, ala ni i di dapothon nasida ma ibana tu si asa pasauthonna tahi ni rohanasida i. Dipalemes nasida ma pangalahonasida manjoujou anggina i songon on, “Langkuanipege, anggi! Mijur ma anggingku sian i, alap ma natinongos ni anggingku doli sian porjujian!” ninna. Alai didok Si Langkuanipege ma, “Ndang tarbahen ahu ro mijur da hahang ala so adong dalanhu. Molo asi roham surduhon ma di punsu i arar asa hujalo.”

Ditallik nasida ma anak ni hau naganjang, dirahuthon ma di ujung na i aek ni buarbuar. Disurduhon ma i tu anggina i mangona tu obuk ni anggina i, jadi pulu ma aek ni buarbuar i tu obuk ni anggina na sarbe i. Dipiu nasida ma hau i sian toru asa morbulubulu obuk ni anggina i tu suga ni buarbuar i. Diasarat ma anak ni hau naung lohot tu obuk ni anggina i jadi madabu ma Si Langkuanipege sian ginjang tu toru nunga dirimpu naung mate. Didabu ma bangke na i tu sampuran na di pinggol ni dalan i jala dipasahat ma ibana tu sombaon dohot tu boru Saniangnaga na mian di sampuran i.

Dung i muli ma nasida. Asa molo ro Raja Gundurdilalo sian porjujian, saut gomahannasida ma ibana bahen dongansaripenasida ala naung mate Si Langkuanipege ninna rohanasida.

Alai anggo na nidabu ondeng, sai manjoujou ma ibana tu angka pamolus na mordalan di atas i sampuran i manonahon hatana asa muli Raja Gundurdilalo sian porjujian tu huta pahothon langkana tu si onom halah ala naung mate ibana di rohana ala pangago ni angka hahana i. Dung dibege Raja Gundurdilalo barita ni hamagoan ni jolmana i, humalaput ma ibana muli huhut mamboan hamonangan na godang.

Asa dung sahat pat ni Raja Gundurdilalo tu dalan atas ni sampuran hadabuan ni jolmna i, dibege Si Langkuanipege ma pallotom ni pat ni pamolus i, jadi dijouhon ma soarana songon on, “Ale amang pordalan! Sai hatop ma jolo suruhamu ro Raja Gundurdilalo sian porjujian asa dipareak jolmana sionom halah tu huta ai na laho mate nama anggo ahu.”

Dung dibege Raja Gundurdilalo soara i, dijouhon ma hatana, “Ahu do Raja Gundurdilalo na niusoanmi! Ai ise do ho na manjoujou i?”

Jadi didok ma mangalusi, “Si Langkuanipege do ahu jolmami! Muli ma ho, pahot ma langkam tu hahanta na onom halah i! Ai anggo ahu na mate nama ahu.” Umbege soara i Raja Gundurdilalo mangangguk ma ibana huhut ma didok, “Beha do bahenonku paruarhon ho sian i ale boru ni rajanami asa unang mate ho?”

“Molo adong dope roham naeng paluahon ahu sian on, muli ma ho, boan ma sian i babi silambeon pelean ni boru Saniangnaga, dohot manuk lahibini pelean ni sombaon! Margondang dalan ma ho sian huta, jala morlanggatan ma ho di atas ni sampuran on mamele nasida, asa dipalua ahu sian beangan bosi on! Alai jolo patorang ma hata i tu jolo ni amanta, i ma pangago ni boruna on di ahu. Dung pe i asa ro hamu tu son.”

Dung morujung hatanasida i, muli ma Raja Gundurdilalo, dihobasima ambuambuan naginoar ondeng. Dung ture sude, diboan ma i tu atas ni sampuran i. Dipele ma sombaon i jala dieleheleh ma boru Saniangnaga mangido paluaonna Si Langkuanipege sian beangan i. Lomo ma roha ni boru Saniangnaga di peleanna i, jadi diparuar ma Si Langkuanipege sian beangan i, diutahon ma ibana tu duru.

Dung tardarat Si Langkueanipege tu duru, ditogihon amana i ma ibana muli, alai on do didok, “Molo naeng ahu dohot muli ale amang, ingkon oloanmu do nahupangido on sian ho.”

Jadi didok amana i ma, “Manang aha na ringkot di roha ni dainang pinangido ni roham sian ahu, sai nalehonongku do tu ho,” pola moruari raja i mandok, “Sai na lehonongku do di ho.”

“Antong molo songon i, amang, denggan ma i. Asa sonang ahu mian di lambungmu, ingkon bahenonnmu ma ulu ni borum si onom halah i bahen sidegeanhu laho tu jabu. Unduk ma hata i asa muli hita,” ninna. Jadi dioloi amana i ma pangidoan ni boruna i, dung i muli ma nasida. Asa dung sahat nasida ro di huta, pintor disoro raja i ma boruna si onom halah i jala dipantambathon ma nasida di anak ni tangga na onom i bahen sidegean ni pat ni boruna Si Langkuanipege laho tu jabu. Dung salpu i dipalua ma nasida. Mangkilala bernit ni uhum i, si onom halah i maporus ma nasida tu ladang mangalului gundur na suman tu natinulakhon nasida hian sian amana; alai ndang adong dapotsa. Jadi heason ma nasida mate morambolongan di ladang ni halak so jumpangan gundur.

Songon i ma pangalaho ni boru na so mangoloi poda ni natorasna, mago so tarboto, so dapot hataridaan.

Nienet sian: Guru Lukas Hutapea, “Torsa-Torsa Ni Halak Batak”, Departemen P&K, 1979,
Ultop a traditional pop gun made from bamboo

Leave a comment