Torsa 18

18. Si Talagalang Dipahu dohot Dungdang Soalooan

 

Adong ma najolo sada halak pande bagas namorgoar Pambarbar Panderuma Pangarahut Pandesopo Panjungkit Pandejugia Pangarahut Pnadeunggas. Ia goar ni anggina i ma Dungdang Soaloon Mataniari Sosuharon. Rap panggabegabeon do nadua i tumubuhon anak dohot boru. Porhapandean nasumurung do Pambarbar Panderuma paulihon bagas dohot sopo ro di hapandean naasing ndang adong na tulading jamaonna. Molo paulihon bagas naummuli manang ise isi ni huta i ingkon ibana ma alapan ni halah ala ni malona.

Jadi pauli bagas ma sahali anggina i ma Dungdang Soaloon, hahana i ma pandena; tung impol do mata ni ganup na mornida bagas i naeng diibana nian aut na tarbahensa, ala ni dengganna. Mornida i Si Talagalang Dipahu didok ma hatana tu amana i sonogn on, ‘’Tarbarita ma ho ale amang pande nasumurung ia bagas na taingani on ndang denggan dibahen ho. On pe ale amang, pauli ma jolo di ahu sada bagas apala nauli atik sadihari ro pangalap ni nampunasa hosa i di ho, naeng do adong tadinghononnmu di ahu sada bagas na uli.’’

Umbege i Pambarbar Panderuma morhobas ma ibana tu harangan pauli hau. Dung rade sude ro di huta porhau ni bagas sipaulionnasida i, dipungka ma manjama hau i. Jadi ala soada di nasida tuhil, rimbas dohot baliung diinjam ma ulaula ni anggina i. Dung sun dipaulinasida bagas i, disolothon ma naniinjamna i tu toru ni ungalungal portonga na dinghan talaga i paima paulakhon tu nampunasa i.

Ndang pola sadia leleng nari dung diinganinasida bagas i, mate ma Pambarbar Panderuma so sanga dipaulak naniinjamna i manang dipabotohon tu anakna Si Talagalang asa dipaulak nian.

Dung sabulan lelengna naung tu tano Pambarbar Panderuma, morhusari ma Dungdang Soaloon dibagasan dirina songon on, ‘’Uli do nian bagas na hingani on, alai molo huida bagas natinadinghon ni dahahang hira na so bagas be bagashi idaon. Dia nama angkal ulaning bahenonhu asa di ahu bagasna i?’’ ninna rohana. Dung i morningot ma rohana di ulaula na niinjam ni hahana hian ndang mulak dope tu ibana. Ala ni i ditopot ma Si Talagalang didok ma, ‘’Nunga leleng ale amang dung diingani hamu bagas on, beha do umbahen laos so dipaulah ho naniinjam ni amam nahinan?’’

Alai didok Si Talagalang ma, ‘’Ndang adong huboto ale amang manang na adong ulaula diinjam sian hamu ai ndang dipaboa i tu hami.’’ Dung i didok Dungdang Soaloon ma mangalusi, ‘’Adong do tolu ulaula diinjam hamu i ma tuhil, rimbas dohot baliung. I pe buat ma tuson asa laho ahu muli.’’

Dung i dihalojahon Si Talagalang ma mangalului hape ndang dapotsa. Ala ni i ninna ma tu Dungdang Soaloon, ‘’Beha ma i, ale amang, nunga loja ahu mangalului, ndang dapot ahu rupa naung mago do i dibahen.’’ ‘’Ndang tarbahen mago i inghon luluanmu do,’’ ninna Dungdang Soaloon. Dung i didok Si Talagalang ma mangalusi, ‘’Molo so tarbahen mago dia ma bahenon? Matua singhat manang tobus do ali ni na so disi. I pe dok ma asamna manang sadia gararonhu; ia singhat do di roham asa binoto patopahonsa.’’

Jadi ninna Dungdang Soaloon ma mangalusi, ‘’Ndang masuk singhat manang tobus, inghon ugasanhi do mulak tu ahu. Molo so tarpaulah ho i, bagasmi ndang jadi inganannmu ai morujung pe bagasi i nuaeng pinaujung ni ualulanghi do.’’

Dung i didok Si Talagalang ma, ‘’Molo i uhum ninna raja, hahuaon; molo mago hape na niinjam ingkon bagas do singhatna. Sisolisoli panguhumon rajanami. I pe taboanhon ma hata i tu jolo ni raja asa morujung.’’

Saut ma nasida moruhum ; diuhum raja hata i inghon maninghat Si Talagalang di ugasan na mago binahen ni amana. Anghup ni i ia songon i peu hum i ala na so siat do sipaingot dohot eleheleh ni raja tu Dungdang Soaloon. Dioloi Si Talagalang ma uhum i, alai tong do manjua Dungdang Soaloon, sai on do didok, ‘’Molo so ulaula i mulah, inghon bagas i do singhatna.’’

Mutu situtu roha ni raja padengganhonnasida, alai ndang manjadi. Ala so taralo gogo ni Si Talagalang amana i, bunghas ma ibana rap dohot inana paima jumpang ugasan namago i luluanna.

Sian arsak ni roha ni Si Talagalang di pambahen ni amana i laho ma ibana tu hinambor ni amana mangandungandung. Andorang di na mangandungi hinambor ni amana i ibana, diida matana ma di lambung ni hinambor i sada pusat na lupung tu toru, jala di topi ni pusat i tubu do hotang sangkambona na manantan ro di banuatoru.

Jadi sian dele ni rohana diihutihut ma hotang i laho mangalului amana anggiat jumpangsa. Sahat ma SI Talagalang ro di banuatoru jala sai mordalani ma ibana di si. Andorang sai na maotaot i Si Talagalang  diida ma sada boruboru na manghait unte. Loja situtu do boruboru i manghaiti alai ndang adong jumpangsa. Ia diudut haithait na i, salpu ma ganjangna sian na hinait; alai molo dibuati haithait na i ndang tuk be sian panghaitan. Sai songon i ma dibahen laos so dapotsa do unte i.

Sian i mordalan ma ibana, jadi jumpangsa ma hauma sarura na bidang. Holan sada do pamuro disi, sonang do hauma indang dipangan amporik agan pe so dihalahhalahi.

Sian i mordalan ma ibana, diida muse ma hauma na asing sarura na bidang jala pasimpar halahalahna dohot hotor, sun do hauma i dipangan amporik agan pe torop na manjagai.

Mangulahi ma mordalan ibana, jadi dapotsa ma sihait antajau. Longang rohana mornida, ai manang beha pe timbo ni antajau i sai jumpangsa do porbuena agan pe jempek haithaitna dibahen.

Sian i mordalan ma ibana jadi dapotsa ma sada huta ni begu. Ala na so diboto rosom ni pangalaho ni huta i, jongjong ma ibana di harbangan paimaimahon halah na ruar sian huta i asa dapot sunghunonna manang na di huta i do amana mian na morgoar Pambarbar Panderuma.

Ndang dope songon na ngolngolan roha ni Si Talagalang na jongjong i, dibege pinggolna ma dijou na manjou goar ni amana i. Dipio raja ni begu amana i ala nambura ro ibana asa dipatuduhon raja ni begu pargadongan siulaonna. Umbege goar i Si Talagalang diadiaon ma rohana, ‘’Damang ma i ulaning na jinouna i?” ninna rohana. Dibahen i dialathon ma na jinou i asa ditanda, ruar ma Pambarbar Panderuma sian bagasna i jadi ditanda Si Talagalang ma ibana. Moringhat ma Si Talagalang mandapothon amana i, dihaol ma ibana sian pudi huhut ma didok, ‘’Idaonku dope ho hape ale amang di son!’’ Mornida i amana i tarsonggot ma ibana didok ma, ‘’Naung mate do ho ale amang?’’

Dung i didok ma mangalusi, ‘’Ndang na mate dope ahu da amang. Alai umbahen na ro ahu tu son paboahon naung dipabunghas damang sianggian do hami dohot dainang sian bagas na huinganihami i ala ni tuhil na mago na niinjammu din a pauli bagas i ho andorang di ngolum. Jadi saleleng so mulak ninna tu ibana ugasan na i, ndang jadi ninna inganannami bagas i. On pe ale amang, anggo na ditabunihon ho dope tuhil i paboa ma tu ahu asa hubuat jala hupaulah tu nampunasa i.’’ Jadi didok amana i ma, ‘’Pos ma roha ni damang di si do tuhil i na lupa do ahu nahinan paboahon i tu ho.

I pe mulak ma damang, buat ma tuhil i solot do hubahen di ungalungal na di tiang portalaga i. Alai asa andar diboto Dungdang Soaloon namangolu do Pambarbar Panderuma atik pe mate ibana; molo dung sahat ho ro di banua tonga, margondang ma ho asa ro ahu siar tu hasandaranhu, jala ahu mambuat tuhil i sian porsibunianhu asa tanganhon mangalehon tu tanganna. Molo so dilehon halah ho manginjam hohas ala ni pogosmu diida, buat ma taktak bulu ogungmu, taratoat ma bahen sarunem, jala solup na tinutup dohot pandunghap ma bahen odapmu. Ndang tarbahen so ro ahu, asa diboto Dungdang Soaloon na saguru di Debata dp hajolmaon; ai so tarbahen jolma i lea anggo so Debata paleahon. Pos ma roham ale anaha, pir ma tondim, ulahon ma songon na huduh i.’’

Dung i diajari amana i ma Si Talagalang morroha na ture, morguru tu na niidana di dalan i, didok ma, ‘’Ida ma ale amang, pangalaho ni porrohaon ni jolma; diida ho nanghin di dalan i sada boruboru na manghait unte, loja sambing do ibana ndang adong jumpangsa. Suman tu si do godangan porrohaon ni jolma torbang lopus do panghulingna. Idaon songon halah na begu jala na barani hape ndang tuh anggo pandohanna, halah porbiar do i jala na tarohtohon, ndang pola habiaran halah sisongon i holan ogaoga do nabinahenna. Songon i porhauma sarura, sonogn rundut ni hotorna i do rundut ni rohana na mago binahen ni hatahata; sipangula ni deba do i, pasiding parrohaon sisongon i.

Alai tiru ma porrohaon ni sihait antajau dohot porrohaon ni porhauma sarura na sonti i. I ma porroha sinemnem uruhuruh silanlan aeh toba, na eteng so tupa morsungutsungut na magodang pe tong do morlas ni roha. Tarbahen ma di porroha na songon i bulu bahen soban musu i tarbahen dongan, ai panghuling do porduaan di jolma na mangolu. I pe mulak ma ho tu hutam bahen ma songon naung hutonahon tu ho. Parangehon poda ni amam jala oloi inam asa sarimatua ho. Ulahon na tama moradophon donganmu asa luhut halak manghaholongi ho.

Dung i mordalan ma Si Talagalang tu hutana, dibaritahon ma tu inana hata na nidok ni amana siulahononnasida. Diulanasida ma gondang i gabe ro ma Pambarbar Panderuma siar tu jolmana. Dibuatnasida ma ugasan i na binunihon ni Pambarbar Panderuma jala dipaulah tu nampunasa i.

 

 

Nienet sian: Guru Lukas Hutapea, “Torsa-Torsa Ni Halak Batak”, Departemen P&K, 1979,

Terjemahan beberapa kata ke bahasa Indonesia yang jarang digunakan dan mungkin tidak dipahami.

Hamoraon hata Batak binuat sian turiturian in a so haru jotjot tabege dipanghataion siganup ari.

Puro ni hata Batak:

  1. Tulading = dapat, mampu, boleh
  2. Impol = kepingin, kangen, tergiur
  3. Tuhil = Pahat
  4. Rimbas = Kapak yang matanya lebar
  5. Baliung = Beliung
  6. Ungalungal = Potongan kayu pada tiang rumah
  7. Talaga = Bagian belakang rumah
  8. Marhusari = merenung, menimbang dalam hati
  9. Ulaula = Sesuatu alat yang digunakan untuk bekerja
  10. Singkat = ganti, pengganti
  11. Asam = nilai, harga (asamna = nilainya, harganya)
  12. Ugasan = milik, harta benda
  13. Solisoli = sama, berlaku sama
  14. Angkup n ii = lagi pula, selain dari itu, kemudian dari itu
  15. Mutu = rela, rajin, berusaha sebiasanya
  16. Bungkas = pindah tempat dengan terpaksa, minggat
  17. Sada pusat na lupung tu toru = Satu lobang yang terbuka dan dalam kebawah tanah
  18. Dele = Rasa putus asa, putus harapan
  19. Maotaot = jalan kesana-kemari, tidak tentu arah


Ultop a traditional pop gun made from bamboo

Leave a comment